ഭൂമിശാസ്ത്രകാരന്റെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഉപകരണമാണ് ഭൂപടം. ഭൂമിയുടെ യഥാര്‍ത്ഥ മാതൃകയാണ് ഗ്ലോബ്. ഗ്ലോബില്‍ കാണുന്ന അക്ഷാംശ-രേഖാംശരേഖകള്‍ പരന്ന പ്രതലത്തിലേയ്ക്ക് പകര്‍ത്തിയാണ് ഭൂപടങ്ങള്‍ നിര്‍മ്മിക്കുന്നത്. ഭൂമിയുടെ ഭ്രമണം മൂലമാണ് രാവും, പകലും ഉണ്ടാകുന്നത്. ഭൂമിയുടെ ഭ്രമണം ഒരു സാങ്കല്പിക അച്ചുതണ്ടിനെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ്. ഈ സാങ്കല്പിക അച്ചുതണ്ടിന്റെ, ധ്രുവനക്ഷത്രത്തിന് അഭിമുഖമായി നില്‍ക്കുന്ന അഗ്രത്തെ വടക്കേ ധ്രുവമെന്നും, മറ്റേ അറ്റത്തെ തെക്കേ ധ്രുവമെന്നും പറയുന്നു. ഭൂമിയുടെ യഥാര്‍ത്ഥരൂപമായ ഗ്ലോബിന്റെ വിവിധ തലങ്ങളെക്കുറിച്ചും അതിന്റെ നിര്‍മ്മാണപ്രവര്‍ത്തനത്തെക്കുറിച്ചും ഈ അദ്ധ്യായത്തില്‍ നിന്നും മനസ്സിലാക്കാം.
പ്രധാന ആശയങ്ങള്‍

• ഗ്ലോബിന്റെ പശ്ചാത്തലത്തില്‍ വിവിധ തരത്തിലുള്ള നിഗമനങ്ങള്‍.
• രേഖാംശങ്ങള്‍, അക്ഷാംശങ്ങള്‍.
• സമയമേഖലകള്‍, താപീയമേഖലകള്‍. 
• ഭൂമിയുടെ പരിക്രമണഫലങ്ങള്‍.

ഗ്ലോബിനേയും ഭൂപടത്തെയും ഒന്ന് താരതമ്യം ചെയ്യാമോ?
ഗ്ലോബ്:

• ഭൂമിയുടെ യഥാര്‍ത്ഥമാതൃകയാണ് ഗ്ലോബ്.
• വിസ്തൃതി കുറഞ്ഞ പ്രദേശങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരശേഖരണം അസാധ്യമാണ്.
• ഭൂഖണ്ഡങ്ങളുടെ യഥാര്‍ഥ ആകൃതി, വിസ്തീര്‍ണ്ണം, ദിശ, ദൂരം എന്നിവ കൃത്യമായി നിര്‍ണ്ണയിക്കാന്‍ സാധിക്കുന്നു.

ഭൂപടങ്ങള്‍:

• ഭൂപടങ്ങള്‍ മനുഷ്യജീവിതത്തില്‍ ഒഴിച്ചുകൂടാനാവാത്ത ഉപകരണങ്ങളാണ്.
• ഭൂമിശാസ്ത്രകാരന്റെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഉപകരണം.
• ഗ്ലോബില്‍ കാണുന്ന അക്ഷാംശ- രേഖാംശ രേഖകളെ പരന്ന പ്രതലത്തിലേയ്ക്ക് പകര്‍ത്തിയാണ് ഭൂപടങ്ങള്‍ നിര്‍മ്മിക്കുന്നത്.
• വലിയതോത് ഭൂപടങ്ങളില്‍ നിന്ന് വിസ്തൃതി കുറഞ്ഞ പ്രദേശങ്ങളുടെ വിവരശേഖരണം സാധ്യമാണ്.
• ഒറ്റ ഭൂപടത്തില്‍ നിന്ന് ഒരു ഭൂഖണ്ഡത്തിന്റെ ആകൃതിയും വിസ്തീര്‍ണ്ണവും കൃത്യമായി നിര്‍ണ്ണയിക്കാന്‍ സാധ്യമല്ല.

ഓരോ പ്രദേശത്തേയും സൂര്യന്റെ ഉച്ചനിലയെ ആധാരമാക്കി സ്കൂള്‍ പ്രവര്‍ത്തനം ആരംഭിക്കുന്നു. എങ്കില്‍ അരുണാചല്‍ പ്രദേശ്‌, ഛത്തിസ്ഗഡ്, ഗുജറാത്ത് എന്നിവിടങ്ങളില്‍ ആദ്യം സ് കൂള്‍ പ്രവര്‍ത്തനം തുടങ്ങുന്നതും അവസാനിക്കുന്നതും എവിടെയെന്ന്‌ കണ്ടെത്തുക?

• ഭൂമിയുടെ ഒരു ചെറുമാതൃകയാണ് ഗ്ലോബ്.
  
  
• ഭൂമിയുടെ ഭ്രമണം മൂലം രാവും പകലും ഉണ്ടാകുന്നത് നമുക്ക് അനുഭവമുള്ളതാണ്. അതിനാല്‍ ഓരോ സ്ഥലത്തും രാവും പകലും മാറിമാറി അനുഭവപ്പെടുന്നു.
  
  
• ഗ്ലോബിനെ ഇടത്തുനിന്നും വലത്തോട്ട് സാവധാനം കറക്കിയാല്‍ ഗ്ലോബില്‍ അടയാളപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ള വന്‍കരകളുടെ കിഴക്കു ഭാഗത്ത്‌ ആദ്യം സൂര്യനുദിയ്‌ക്കുന്നതായി നമുക്ക് മനസിലാക്കാം.
  
  
• ഇവിടെ ഇന്ത്യയുടെ കിഴക്കുഭാഗത്ത്‌ വരുന്ന സംസ്ഥാനം അരുണാചല്‍ പ്രദേശ്‌ ആണ്. അതിനാല്‍ ഇന്ത്യയില്‍ ആദ്യം സൂര്യനുദിക്കുന്നതും സ് കൂള്‍ പ്രവര്‍ത്തനം തുടങ്ങുന്നതും ഇവിടെയാണ്.
  
  
• എല്ലായ്പ്പോഴും ഭൂമിയുടെ ഒരു ഭാഗത്ത്‌ പകലും മറുഭാഗത്ത്‌ രാത്രിയും ആയിരിക്കും.
  
  
• ഇന്ത്യയുടെ പടിഞ്ഞാറ് ഭാഗത്ത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന സംസ്ഥാനമാണ് ഗുജറാത്ത്. താരതമ്യേന താമസിച്ചാണ് സൂര്യനുദിക്കുന്നത്. അതിനാല്‍ സ് കൂള്‍ പ്രവര്‍ത്തനം ഗുജറാത്തില്‍ തുടങ്ങുന്നത് താമസിച്ചാണ്.

  ഒരു ഗ്ലോബിന്റെ സഹായത്താല്‍ ചുവടെ നല്‍കിയിട്ടുള്ള ചോദ്യങ്ങള്‍ക്ക് ഉത്തരം കണ്ടെത്താന്‍ ശ്രമിക്കുക.

1. ഏതു വന്‍കരയിലൂടെയാണ് ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ രേഖാംശരേഖകള്‍ കടന്നു പോകുന്നത് ?
2. 0°രേഖാംശരേഖ കടന്നുപോകുന്ന രാജ്യങ്ങള്‍?
3. ഭൂമദ്ധ്യരേഖയില്‍ നിന്ന് ധ്രുവങ്ങളിലേക്ക് പോകുമ്പോള്‍ രേഖാംശങ്ങള്‍ തമ്മിലുള്ള അകലത്തില്‍ വ്യത്യാസം കാണുന്നുണ്ടോ? കാരണമെന്ത്?

• ഏഷ്യ
  
  
• ആഫ്രിക്കയിലെ അള്‍ജീരിയ, മാലി, ഘാന തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങളിലൂടെയും യൂറോപ്പിലെ ഇംഗ്ലണ്ട്, സ്പെയിന്‍, ഫ്രാന്‍സ് തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങളിലൂടെയും 0° രേഖാംശരേഖ കടന്നു പോകുന്നു.
  
  
• ഭൂമദ്ധ്യരേഖയിലാണ് രേഖാംശരേഖകള്‍ക്ക് തമ്മില്‍ പരമാവധി അകലമുള്ളത്. ഭൂമദ്ധ്യരേഖയില്‍ നിന്ന് ധ്രുവങ്ങളിലേക്ക് പോകുമ്പോള്‍ രേഖാംശങ്ങള്‍ തമ്മിലുള്ള അകലത്തില്‍ വ്യത്യാസം ദൃശ്യമാകുന്നു. കാരണം ഭൂമദ്ധ്യരേഖയില്‍ നിന്നും ധ്രുവങ്ങളിലേക്ക് പോകുമ്പോള്‍ രേഖാംശരേഖകള്‍ തമ്മിലുള്ള അകലം കുറഞ്ഞു വരുന്നു. ഒരു പ്രദേശത്തെ രേഖാംശം എന്നത് ഗ്രീനിച്ച് രേഖയില്‍ നിന്നും ആ സ്ഥലങ്ങളിലേയ്ക്കുള്ള കോണീയ അകലമാണ് ഉത്തര-ദക്ഷിണ ധ്രുവങ്ങളെ തമ്മില്‍ ബന്ധിപ്പിച്ച് എതിര്‍ദിശകളില്‍ വരയ്ക്കുന്ന രണ്ട് രേഖാംശരേഖകള്‍ ചേരുമ്പോള്‍ വൃത്താകൃതി കൈവരുന്നു.

ചിത്രത്തില്‍ ഇന്ത്യയുടെ കിഴക്ക്, പടിഞ്ഞാറ്, മധ്യഭാഗം എന്നിവിടങ്ങളിലൂടെ കടന്നു പോകുന്ന രേഖാംശരേഖകളും ആ പ്രദേശങ്ങളിലെ പ്രാദേശികസമയങ്ങളും കൊടുത്തിരിക്കുന്നു. പ്രാദേശികസമയത്തിനനുസരിച്ച് കാര്യങ്ങള്‍ ക്രമപ്പെടുത്തിയാല്‍ ഉണ്ടാകുന്ന അസൗകര്യങ്ങള്‍ എന്തെല്ലാമായിരിക്കും?

• ട്രെയിന്‍ യാത്ര, വിമാന യാത്ര.
• രാജ്യവ്യാപകമായി നടക്കുന്ന പരീക്ഷകള്‍.
• റേഡിയോ, ടെലിവിഷന്‍ പരിപാടികള്‍.
• ശാസ്ത്രസാങ്കേതികരംഗത്തെ വിഷമതകള്‍.

ഇത്തരം പ്രശ്നങ്ങള്‍ പരിഹരിയ്ക്കാന്‍ ഒരു രേഖാംശത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ഇന്ത്യന്‍ സ്റ്റാന്‍ഡേര്‍ഡ് സമയം നിശ്ചയിച്ചിരിക്കുന്നത് 82½ ഡിഗ്രി കിഴക്ക് രേഖാംശരേഖയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ്.
ഗ്രീനിച്ച് രേഖയില്‍ നിന്നും കിഴക്കോട്ടുപോകുന്തോറും 1 ഡിഗ്രിക്ക് 4 മിനിട്ട് എന്ന ക്രമത്തില്‍ സമയക്കുടുതലും പടിഞ്ഞാറോട്ട് പോകുമ്പോള്‍ സമയക്കുറവും അനുഭവപ്പെടുന്നത് എന്തുകൊണ്ട്?
ഭൂമിയുടെ ഭ്രമണം പടിഞ്ഞാറു നിന്നും കിഴക്കോട്ടാണ്. അതിനാല്‍ സൂര്യന്‍ ആദ്യം ഉദിക്കുന്നതും ഉച്ചയാകുന്നതും കിഴക്കന്‍ രേഖാംശങ്ങളിലാണ്. സൂര്യന്റെ ഉച്ചനിലയെ 12 മണിയായി പരിഗണിച്ചാണ് സമയം നിജപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്. സമയമേഖലകളുടെ നിര്‍ണയത്തിന് അടിസ്ഥാനരേഖയായി പരിഗണിച്ചിട്ടുള്ളത് ഗ്രീനിച്ച് രേഖയെന്ന്‌ അറിയപ്പെടുന്ന 0^°രേഖാംശ രേഖയാണ്. ഈ രേഖയില്‍ നിന്ന് കിഴക്കോട്ടുപോകുന്തോറും 1ഡിഗ്രിക്ക് 4 മിനിട്ട് എന്ന ക്രമത്തില്‍ സമയക്കൂടുതലും പടിഞ്ഞാറോട്ട് പോകുന്തോറും യഥാക്രമം സമയക്കുറവും അനുഭവപ്പെടുന്നു.
രേഖാംശവ്യാപ്തി കൂടിയ രാജ്യങ്ങളാണ് റഷ്യ, യു.എസ്.എ, കാനഡ എന്നിവ. ഗ്ലോബില്‍ ഈ രാജ്യങ്ങളുടെ വിസ്തൃതി പരിശോധിക്കു. ഇവയുടെ നടുവിലൂടെ കടന്നുപോകുന്ന ഒരു രേഖാംശരേഖയെ പരിഗണിച്ച് ഒരു സ്റ്റാന്‍ഡേര്‍ഡ് സമയം നിശ്ചയിക്കാന്‍ ബുദ്ധിമുട്ടാണ്. എന്തുകൊണ്ട്?
രേഖാംശ വ്യാപ്തി കൂടിയതും, വിസ്തൃതി കൂടിയതുമായ രാജ്യങ്ങളാണ്‌ റഷ്യ, യു.എസ്.എ, കാനഡ എന്നിവ. ഈ രാജ്യങ്ങളുടെ കിഴക്കും പടിഞ്ഞാറും ഭാഗങ്ങള്‍ തമ്മിലുള്ള സമയവ്യത്യാസം വളരെ വലുതാണ്. അതിനാല്‍ ഇവയുടെ നടുവിലൂടെ കടന്നു പോകുന്ന ഒരു രേഖാംശരേഖയെ പരിഗണിച്ചു ഒരു സ്റ്റാന്‍ഡേര്‍ഡ് സമയം നിശ്ചയിക്കാന്‍ ബുദ്ധിമുട്ടാണ്. ഇത്തരം രാജ്യങ്ങളില്‍ അനേകം സമയമേഖലകളുണ്ടായിരിക്കും. ഉദാഹരണത്തിന് അമേരിക്കയെ അഞ്ച്  (5) സമയമേഖലകളായും, റഷ്യയെ പതിനൊന്ന്  (11) സമയമേഖലകളായും തിരിച്ചിട്ടുണ്ട്.
രേഖാംശരേഖകളെക്കുറിച്ചൊരവലോകനം?

• ഗ്ലോബില്‍ ഉത്തര-ദക്ഷിണ ധ്രുവങ്ങളെ തമ്മില്‍ ബന്ധിപ്പിച്ചു വരച്ചിട്ടുള്ള രേഖകളാണ് രേഖാംശരേഖകള്‍.
  
  
• രേഖാംശരേഖകള്‍ക്കെല്ലാം ഒരേ വലിപ്പമാണ്.
  
  
• 0°(ഡിഗ്രി) രേഖാംശരേഖയെ ഗ്രീനിച്ച് രേഖ എന്നു പറയുന്നു.
  
  
• രേഖാംശരേഖകള്‍ അര്‍ദ്ധവൃത്തങ്ങളാണ്.
  
  
• രേഖാംശരേഖകള്‍ ആകെ  360 എണ്ണം.  ഗ്രീനിച്ച് രേഖയുടെ കിഴക്ക് 180, പടിഞ്ഞാറ് 180 എണ്ണം.
  
  
• ഗ്രീനിച്ച് രേഖയ്ക്ക് നേരെ മറുവശത്ത് കാണുന്ന രേഖാംശരേഖയാണ് 180° രേഖാംശരേഖ. ഇതിനെ അന്താരാഷ്ട്ര ദിനാങ്കരേഖ എന്നറിയപ്പെടുന്നു.
  
  
• ഗ്രീനിച്ച് രേഖയുടെ വലതുഭാഗത്തെ കിഴക്കേ അര്‍ദ്ധഗോളമെന്നും ഇടതുഭാഗത്തെ പടിഞ്ഞാറെ അര്‍ദ്ധഗോളമെന്നും വിളിക്കുന്നു. ഇതില്‍ ഇന്ത്യ കിഴക്കേ അര്‍ദ്ധഗോളത്തില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു.

ഗ്രീനിച്ച് സമയത്തില്‍ നിന്ന് എത്ര വ്യത്യാസമുണ്ട് മറ്റു സ്ഥലങ്ങളിലെ സമയത്തിന്?
ഭൂമിയുടെ പടിഞ്ഞാറുനിന്നും കിഴക്കോട്ടുള്ള ഓരോ ഭ്രമണത്തിനും 24 മണിക്കൂര്‍ എടുക്കുന്നു. അല്ലെങ്കില്‍ 15°രേഖാംശീയദൂരം സഞ്ചരിക്കുന്നതിനു ഒരു മണിക്കൂര്‍ എടുക്കുന്നു. ഇങ്ങനെ കണക്കാക്കിയാല്‍ ഭൂമിയെ 15^°ഇട വേളകളുള്ള 24 സമയമേഖലകളായി തിരിക്കാം. സമയമേഖലകളുടെ നിര്‍ണയത്തിന് അടിസ്ഥാന രേഖയായി പരിഗണിച്ചിട്ടുള്ളത് ഗ്രീനിച്ച് രേഖയെന്ന് അറിയപ്പെടുന്ന 0°രേഖാംശരേഖയാണ്. ഈ രേഖയില്‍ നിന്ന് കിഴക്കോട്ടുപോകുന്തോറും 1ഡിഗ്രിക്ക് 4 മിനിറ്റ് എന്ന ക്രമത്തില്‍ സമയക്കൂടുതലും പടിഞ്ഞാറോട്ട് പോകുന്തോറും യഥാക്രമം സമയക്കുറവും അനുഭവപ്പെടുന്നു.
ഇന്ത്യന്‍ സ്റ്റാന്‍ഡേര്‍ഡ് സമയവും, ഗ്രീനിച്ച് സമയവും തമ്മില്‍ എത്ര മണിക്കൂര്‍ വ്യത്യാസമാണുള്ളത്? എന്തുകൊണ്ട്? കണക്കാക്കുന്നതെങ്ങനെ?
ഇന്ത്യന്‍ സ്റ്റാന്‍ഡേര്‍ഡ് സമയം  ഗ്രീനിച്ച് സമയത്തേക്കാള്‍ 5½ മണിക്കൂര്‍ മുന്നിലാണ്. ഇന്ത്യ കിഴക്കേ അര്‍ദ്ധഗോളത്തില്‍ ഉള്‍പ്പെടുന്നതിനാലാണ്  ഇന്ത്യന്‍ സമയം ഗ്രീനിച്ച് സമയത്തേക്കാള്‍ മുന്നിലായത്.

• ഗ്രീനിച്ചിലെ രേഖാംശം                                   = 0°
  ഇന്ത്യന്‍ സ്റ്റാന്‍ഡേര്‍ഡ് രേഖാംശം                   = 82½
  ഇവ തമ്മിലുള്ള രേഖാംശ വ്യത്യാസം                 = 82 ½ - 0° = 82½
  ഒരു ഡിഗ്രി രേഖാംശത്തിലുള്ള സമയവ്യത്യാസം  = 4 മിനിറ്റ്. 
  ∴ 82 ½° രേഖാംശത്തിലെ സമയ വ്യത്യാസം    = 82½ x 4 = 330 മിനിറ്റ്
  അതായതു 330 മിനിറ്റ് = 330/60 = 5 മണിക്കൂര്‍ 30 മിനിറ്റ് (5½ മണിക്കൂര്‍)
  

  ഗ്ലോബില്‍ അന്താരാഷ്ട്ര ദിനാങ്കരേഖ തിരിച്ചറിയുന്നതെങ്ങനെ? മറ്റു രേഖാംശരേഖകളില്‍ നിന്ന് എന്ത് വ്യത്യാസമാണുള്ളത്?
അന്താരാഷ്ട്ര ദിനാങ്കരേഖകള്‍  നേര്‍രേഖകള്‍ അല്ല. മറ്റ് രേഖാംശരേഖകള്‍ നേര്‍രേഖകള്‍ ആണ്. ഇത്തരമൊരു രേഖ ഏതെങ്കിലും രാജ്യത്തിലൂടെ കടന്നു പോയാല്‍ ഉണ്ടാകുന്ന പ്രായോഗിക സമയവൈഷമ്യങ്ങള്‍  കണക്കിലെടുത്ത് കരയെ സ്പര്‍ശിക്കാതെ പസഫിക് സമുദ്രത്തിലൂടെ വളഞ്ഞുപുളഞ്ഞു പോകുന്ന ഒരു നേര്‍രേഖയായിട്ടാണ് ഇത് രൂപകല്‍പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. അമേരിക്കയേയും റഷ്യയേയും വേര്‍തിരിക്കുന്ന ബെറിങ് കടലിടുക്ക്, ഫിജി, ടോംഗദ്വീപുകള്‍ എന്നീ പ്രദേശങ്ങളിലൂടെ അന്താരാഷ്ട്ര ദിനാങ്കരേഖ കടന്നു പോകുന്നു.
അക്ഷാംശങ്ങളും, രേഖാംശങ്ങളും ഡിഗ്രിയിലാണല്ലോ അടയാളപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്. എന്തുകൊണ്ട്?

• ഭൂമിയുടെ കേന്ദ്രത്തില്‍ നിന്നും അക്ഷാംശങ്ങളും രേഖാംശങ്ങളും കോണീയ അളവുകളിലാണ്‌ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്.
  
  
• നിശ്ചിത കോണീയ അകലത്തിലാണ് ഗ്ലോബില്‍  ഓരോ അക്ഷാംശവൃത്തവും വരച്ചിട്ടുള്ളത് അതിനാല്‍ അവ ഡിഗ്രിയില്‍ അടയാളപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു.
  
  
• ഭൂമിയുടെ കേന്ദ്രത്തെ ഒരു പ്രതലമായി കണക്കാക്കി ഭൂമദ്ധ്യരേഖയ്ക്ക് തെക്കോട്ടോ, വടക്കോട്ടോ ഉള്ള കോണീയ അകലമാണ് അക്ഷാംശം.
  
  
• ഭൂമദ്ധ്യരേഖയെ അടിസ്ഥാന അക്ഷാംശമായി കണക്കാക്കുന്നതിനാല്‍ ഇതു പൂജ്യം ഡിഗ്രി അക്ഷാംശമാണ്. എല്ലാ അക്ഷാംശരേഖകളും ഭൂമദ്ധ്യരേഖയ്ക്ക് സമാന്തരമാണ്.

ഒരു ഗ്ലോബ് വരച്ച് അക്ഷാംശരേഖകള്‍ അടയാളപ്പെടുത്തുക.

1. ഇന്ത്യയിലൂടെ കടന്നുപോകുന്ന അക്ഷാംശരേഖ കണ്ടെത്തുക?
2. ദക്ഷിണായനരേഖ കടന്നു പോകുന്ന രാജ്യങ്ങള്‍ ഏതൊക്കെയാണ്?

• ഉത്തരായനരേഖ
  
  
• ചിലി, അര്‍ജന്റീന, പരാഗ്വേ, ബ്രസീല്‍, നമീബിയ, ബോട്ട്സ്വാന, സ്വാസിലാന്‍ഡ്‌, മൊസാമ്പിക്, മഡഗാസ്ക്കര്‍, ആസ്ട്രേലിയ.